Laatst bijgewerkt: Mei 2025

➜ BIOLOGIE

Nijltilapia (Oreochromis niloticus)

• FAMILIE: Cichlidae.
• KENMERKEN: Zijdelings samengedrukt lichaam, cycloïde schubben, staartvin met 7-12 opvallende donkere verticale lijnen.
• HABITAT: Demersale soort. Leeft in ondiepe wateren tussen 14° en 33°C.
• VOEDSEL: Detritus, kleine ongewervelde dieren en fytoplankton.
• GESLACHTSRIJP: 14-20 cm (1-2 jaar) in het wild; sneller in gevangenschap (vanaf 5-6 maanden).
• PAAITIJD: Het hele jaar door, als de temperatuur hoger dan 22°C is. Met pieken, veroorzaakt door een stijging van de watertemperatuur.
• LEEFTIJD: Meer dan 10 jaar voor een gewicht van meer dan 5 kg.

ANDERE SOORT

DE NATALBAARS (Oreochromis mossambicus), is een soort die eveneens op onze markten verkocht wordt. Origineel is ze afkomstig uit Oost-Afrika, maar ze werd over de hele wereld geïntroduceerd voor aquacultuur of om tal van wateren en rivieren te bevissen.

➜ VANGST

Vangst van wilde tilapia is vooral voor lokale consumptie bedoeld. De Nijltilapia is de meest beviste tilapiasoort ter wereld, en wordt voornamelijk door Egypte geëxploiteerd. De natalbaars (Oreochromis mozambique) wordt voornamelijk gevangen in Indonesië, waar ze kunstmatig geïntroduceerd werd.

➜ AQUACULTUUR

Tilapia staat op de tweede plaats wat gekweekte vis betreft, na de karper en vóór de zalm. Tilapia-kweek dateert reeds uit het oude Egypte. De Egyptenaren hielden deze soort al in vijvers en waterbassins maar dan vooral als sierobject en niet als voedsel. Dankzij haar biologische kenmerken past ze zich goed aan naar diverse omgevingen en kweekwijzen. De producten die op de Europese markt worden verkocht, zijn vaak afkomstig van intensieve productiemethoden, zoals drijvende kooien of raceways (= een kanaal met rechthoekige of trapeziumvormige doorsnede, waar een waterstroom van het ene uiteinde (toevoer) naar het andere (afvoer) spoelt). In Zuid-Amerika, Azië en Afrika worden ze voornamelijk in vijvers gekweekt, en in Europa in gesloten circuits. Van alle verschillende wilde soorten tilapia worden er meer dan dertig met succes gekweekt. De wereldproductie wordt momenteel gedomineerd door de Nijltilapia; de belangrijkste producenten zijn China en Indonesië. De Europese tilapiaproductie bedraagt gemiddeld 385 ton per jaar (sinds 2010), maar in 2019, 2020 en 2021 werd een aanzienlijke productiedaling opgetekend.

➜ TOESTAND VAN DE BESTANDEN

De toestand van de wilde tilapia is niet precies bekend. De natalbaars staat op de Rode Lijst van de IUCN als een "kwetsbare" soort, vermoedelijk als gevolg van overbevissing en de introductie van andere invasieve soorten (soms andere Oreochromis).

➜ BEHEER VAN DE BESTANDEN

Met een lage voederconversie-index, een hoge groeisnelheid, een grote robuustheid en een lage gevoeligheid voor ziektes, is tilapiateelt eenvoudig. Als omnivore, grazende vis bevatten de samengestelde voeders die in intensieve kwekerijen worden gebruikt doorgaans 25 tot 30% dierlijke eiwitten. Afhankelijk van de kwaliteit van het voer, kan tilapia in ongeveer 8 maanden een marktgrootte van 400 g bereiken. Tilapia is niet duur om te produceren en speelt een belangrijke rol bij de eiwitinname van populaties in producerende landen. Ook in economisch rijkere landen wint ze nog steeds aan belang. 

Mannelijke tilapia’s groeien ongeveer twee keer zo snel als vrouwtjes. Daarom vertonen populaties van gemengd geslacht grote ongelijkheid in lengte, wat de verkoop kan beïnvloeden. Bovendien leidt gemengde kweek tot ongecontroleerde voortplanting, concurrentie om voedsel, en daardoor tot hinderen van de natuurlijke groei van de voorraad, die niet langer de verkoopbare omvang bereikt. Om dit probleem op te lossen, neigen kwekerijen van O. niloticus steeds meer naar mannelijke monocultuur (door geslachtsomkering). Zo verkrijgen ze een meer homogene populatie en een commercieel interessantere grootte. De geslachtsomkering van vrouwelijke jonge vissen wordt bereikt door een mannelijk geslachtshormoon toe te voegen aan hun voer. Er wordt wel onderzoek gedaan om alternatieve behandelingen hiervoor te vinden (genetische of ecologische benaderingen)

CONSUMPTIE 

In Europa worden diverse gekweekte soorten tilapia verkocht, waarbij de Nijltilapia (Oreochromis niloticus) de meest voorkomende is. Tilapia wordt soms als bevroren filet, maar voornamelijk als verse filet op de markt gebracht, zonder vel of graten. Sinds begin 2000 is deze vis in de horeca gekend geraakt. Het is ook te vinden in de visafdelingen van supermarkten vanwege de gunstige prijs en de
ruime beschikbaarheid; de beperkte milieueffecten van deze kwekerijen (vergeleken met roofzuchtige viskwekerijen) worden benadrukt. In de huidige context van toenemende schaarste en stijgende kosten van traditionele witte vis, wordt tilapia beschouwd als een voordelig alternatief, mits verantwoorde kweekpraktijken. Frankrijk importeert voornamelijk diepgevroren tilapia (4.100 ton in 2022) uit China (80% van de totale import). België importeerde in 2021 3.030 ton tilapia (waarvan 82% bevroren), voornamelijk uit China (60% van de totale invoer). Op haar beurt exporteerde België 1.600 ton verder naar EU-landen. Belgische gezinnen consumeren regelmatig tilapia (181 ton diepgevroren in 2021).

ECOLABELS

GEKWEEKTE TILAPIA

• ASC • 29 Nijltilapia-kwekerijen (6 in China, 6 in Taiwan, 2 in Indonesië, 5 in Colombia, 3 in Brazilië, 2 in Honduras, 1 in Costa Rica, 1 in Maleisië, 1 in Mexico, 1 in Peru en 1 in Oeganda)