Laatst bijgewerkt: April 2024

➜ BIOLOGIE

Antarctische diepzeeheek (Dissostichus eleginoides)

• FAMILIE: Nototheniidae.
• KENMERKEN: Spoelvormig lichaam, kleur variërend van beige tot grijs, brede en massieve kop, vooruitstekende onderkaak, ontwikkelde onderlip, krachtige en scherpe tanden.
• HABITAT: Demersale soort die dicht bij de bodem leeft, in ondiepe wateren tijdens de juveniele fase maar tot dieper dan 2.000 m in de volwassen fase.
• VOEDSEL: Vissen en inktvissen. Vaak kannibalistisch.
• GESLACHTSRIJP: 86-90 cm (7-10 jaar)
• PAAITIJD: Van juni tot juli (zuidelijk halfrond winter)
• LEEFTIJD: 45 jaar

➜ VANGST

De Antarctische diepzeeheek – door sommigen ook Chileense zeebaars, Patagonsiche IJsheek of Antarctische kabeljauw genoemd – komt voor in de wateren van de Sub-Antarctische eilanden (in het zuiden van de Atlantische, Indische en Stille Oceaan) en op het continentaal plat van Zuid-Amerika.
 

Deze soort wordt pas sinds 1995 geëxploiteerd. Op het gebied van smaak en textuur vertoont de diepzeeheek een opmerkelijke gelijkenis met de zwarte kabeljauw (Anoplopoma fimbria), een soort die erg populair is bij Japanners maar ondertussen schaars is. Hierdoor won de diepzeeheek aan belang. De hoge prijs van diepzeeheek heeft geleid tot illegale vangstpraktijken: van de 240.000 ton die tussen 1998 en 2002 op de internationale markten werd verhandeld, was slechts de helft legaal gevangen. Om deze illegale visserij te bestrijden, heeft Frankrijk maatregelen genomen waardoor het probleem in de wateren onder Franse jurisdictie is uitgeroeid (Australië heeft hetzelfde beleid aangenomen in de EEZ van de Heard en McDonaldeilanden).

De Antarctische diepzeeheek wordt bevist tussen 500 en 2000 meter diepte. In twee Franse EEZ-zones van de Kerguelen en Crozet is de bodembeug de enige toegestane methode door de geautoriseerde administratie van de TAAF. Buiten deze gebieden kan Antarctische diepzeeheek ook worden gevangen met bodemsleepnetten of met korven. De diepzeeheken worden ingevroren en direct verwerkt aan boord.

Frankrijk exploiteert het grootste quotum van deze soort, met een kwart van alle vangsten binnen zijn EEZ. De Franse rederijen zijn allemaal gevestigd in Réunion.

➜ TOESTAND VAN DE BESTANDEN

De bestanden van Antarctische diepzeeheek zijn ernstig uitgeput als gevolg van stroperij tussen 1995 en 2003. Bovendien heeft deze soort een relatief lage vruchtbaarheid, een trage groei en late geslachtsrijpheid waardoor ze erg kwetsbaar is voor overbevissing. Met de EEZ van Kerguelen en Crozet bezit Frankrijk de grootste bekende voorraden van diepzeeheek ter wereld. De wetenschappelijke beoordelingen van deze bestanden, uitgevoerd in 2021, tonen aan dat de biomassa van de paaidieren zich in goede staat bevindt. Van de twee Australische bestanden (Heard/McDonald en Macquarie), en de bestanden in Zuid-Georgia en op de Falklandeilanden tonen een biomassa in lijn met de doelstellingen van het beheerplan. 

De bestanden in Argentinië en Chili worden overbevist. De status van het bestand rond de Prince Edward Islands (Zuid-Afrikaanse EEZ) kan niet met zekerheid worden beoordeeld. Wetenschappers veronderstellen dat er naast de predatie van orka’s, ook veel illegale visserij is. Hoewel sinds 2005 geen stroperij meer werd geregistreerd.

➜ BEHEER VAN DE BESTANDEN

De CCAMLR (Commissie voor de instandhouding van de Antarctische Mariene hulpbronnen) werd in 1982 opgericht door een internationaal verdrag. Het doel is om de Antarctische mariene ecosystemen te beschermen en de visserij in de Zudelijke Oceaan te reguleren. In de visgebieden 48, 58 en 88 worden de TAC’s vastgesteld door de CCAMLR. Ze volgen daarbij het wetenschappelijk advies. Voor gebieden die niet in het verdrag opgenomen zijn, worden de TAC’s vastgesteld door elk betrokken land. Frans EEZ (Kerguelen en Crozet) De Antarctische diepzeeheek wordt beheerd door de TAAF-administratie, met de steun van het Muséum national d‘Histoire naturelle in Parijs als wetenschappelijk adviseur. In 2015 werd een beheerplan opgesteld dat in 2019 vernieuwd werd voor een periode van 6 jaar. Dit plan heeft als doel een duurzaam gebruik van de natuurlijke hulpbronnen te waarborgen door:
• TAC’s die om de drie jaar worden herzien en jaarlijks worden opgezet in vangstquota per vaartuig;
• Strikte regelgeving om de milieu-impact te verminderen (verbod op kieuwnetten en bodemsleepnetten, beperkingen qua diepte, minimum vangstgrootte van 60 cm, beperking van bijvangsten, enz.);
• Permanente controle aan boord door beëdigde visserijcontroleurs die tegelijk ook verantwoordelijk zijn voor de uitvoering van verschillende wetenschappelijke monitoringprotocollen in functie van de visserij;
• Een verplichting om op het eiland Réunion te landen en controle op alle vangsten. 

Na de uitbreiding van het marien beschermde gebied van TAAF in 2016, gevolgd door het recentere beschermingsbevel in de zone rond dit natuurreservaat, is er gezord voor een volledige integratie van alle diepzeeheekvisserijgebieden binnen de EEZ’s van Crozet en Kerguelen in de mariene beschermingszones. Hieruit blijkt dat milieubescherming en duurzame ontwikkeling van activiteiten op zee wel degelijk verenigbaar zijn. Sommige zogenaamde "verbeterde beschermingsgebieden" zijn nu gesloten voor de visserij vanwege belangrijke ecologische problemen.

CONSUMPTIE

Antarctische diepzeeheek wordt gewaardeerd vanwege de kenmerkende eigenschappen van het witte, in de mond wegsmeltende vlees met hoog vetgehalte. Het vlees kan rauw gegeten worden in de vorm van sushi of sashimi. De soort wordt sterk gewaardeerd in Azië en de Verenigde Staten, waar die tegen hoge prijzen wordt verhandeld. 90% van de Franse vangsten is bestemd voor export. De resterende hoeveelheden worden verkocht op de markt van Réunion – in supermarkten en restaurants – en in Frankrijk zelf als bevroren filets. Door de hoge prijs wordt de vis ook wel eens 'het witte goud' genoemd. Het is één van de duurste vissen op de internationale markt. De verkoopprijs is de afgelopen tien jaar verdrievoudigd. Door corona kwam hier een tijdelijke vertraging in, maar dat effect is ondertussen weer verdwenen. In 2021 importeerde België een totaal van 27 ton diepzeeheek en voerde vervolgens 6.7 ton van deze soort uit.

ECOLABELS

• MSC • Vijf visserijen zijn gecertificeerd (de Franse visserij van Kerguelen en Crozet van de SARPC, de visserij van Zuid-Georgia, de visserij op de Falklandeilanden en twee Australische visserijen).